Sn Battlestar,
Hemen hemen aynı şeyleri söylüyoruz. Ama siz karşılaştırmalı aritmetikle hesap yapıyorsunuz. Ben ilk yazımda kafadan tahmin yapmıştım. Şimdi sizin karşılaştırmalı hesapla verdiğiniz menzil değerleri benim tahminlerden de daha yüksek çıkıyor.
En son “Projectile Motion” hesaplarını 1972 Üniversite hazırlık sınıfında “Applied Mathematics” ‘te ve 1973’de birinci sınıfta yapmıştım. O defterleri açmak istemiyorum bu yaştan sonra ama bu hesaplarda o kadar “değişken” varki (ilk hız, sürtünme katsayısı, motor çalışma süresi, füze atış yüksekliği, Füzenin yukarı eğim açısı, motor ivme değeri vs vs) dediğiniz gibi hepsini doğru bilmezseniz hesabı yapması çok zor olur. Sürtünme katsayısı yukarıda başka aşağıda başkadır. Sizin yaptığınız karşılaştırmalı hesap fikir verir ama doğru değerleri vermez. Mantığınız doğru. Zaten dediğiniz gibi asıl değerleri de tam bilemeyiz.
Biraz açayım 1inci maddeyi izninizle;
Alıntı:
1- Apogee'den sonra dalarken hızı yükselir mühimmatın.
Eğer mühimmatın motoru itki veriyorsa, ya da füze atmosfere giriş yapıyorsa hız yükselir. Ama motor itkisi yoksa belli bir irtifadan sonra (~15km) sürtünmeden ötürü hız düşer. (Terminal Velocity). Balistik tip füzelerde apogee den sonra motor itkisi olan füzeler çok nadirdir. (Khinzal ve İskander son vuruşa kadar itkili füzeler ama bunlar zaten quasi balistik füzeler)
Ekteki dosyanın 5inci sahifesinde balistik füzenin hız grafiği var. Apogee den sonra motor itkisi bitince hız düşüyor sonra dalışta tekrar yükseliyor. Ama orta irtifada sürtünme ile tekrar hız kaybına uğruyor.
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/610/1/012033/pdf
Son cümlenize canı gönülden katılıyorum. Mutlaka yapılması şart bir adaptasyon.
Valla ben yer çekiminden dolayı hızı yükselir diye biliyordum. Aksi halde 3 metreden yere atlayan bir kişinin 100 metreden atlayandan daha az hasar alması gerekmez mi ?
Sn Battlestar,
Filmini bile yaptılar “Terminal Velocity” diye.
Uzaydan birisi atlasa, hızı, 15-20km ye kadar belki saatte 1000km ye çıkabilir. Ama kalın hava tabakalarına gelince hız düşüyor. İnsan için ne kadar yüksekten atlarsa atlasın terminal hızı neredeyse Sabittir. Bu da ~200km/saat civarında diye biliyorum. Tabii bu kişinin ağırlığına , hava tabakasının Özgül ağırlığına ve atlayan kişinin sergilediği sürtünme alanına bağlıdır.
Olay tamamen cisimlerin sürtünme katsayısı ile alakalı;
Dikey inen insan için bu katsayı 0.70
Yatay inen insan için ise 1.00
Yuvarlak bilya için ise 0.45
Aerodinamik kanat için ise 0.05 dir.
3 metreden atlayan kişi yeterli hız kazanamaz. Ancak belki bacağı kırılır. Ama 100m den atlayan terminal hıza daha yakın olduğundan ölür.
5-6000 metreden başaşağı atlayan 85kg ağırlıktaki bir skydiver için terminal hız ~350km/saat dır. Ne yaparsa yapsın daha hızlı gidemez.
5-6000m den yatay atlayan aynı skydiver için terminal hız ise ~180km/saat dir.
Aerodinamik 85kg lık bir füze başlığını 10000 metreden serbest bırakırsanız Terminal hızı 306m/saniye yani 0.9 mach olur.
Kasırga füzesinin terminal hızı ise ~740m/sn yani 2.2 mach olur.
Formülünü isterseniz verebilirim.
Felix abimiz uzaydan tek başına atladı ve sıfırdan ses hızını aştı. Biz burada ondan katlarca ağır bir başlıktan bahsediyoruz. Evet Apogee'de hız sıfırlansa da düşüş sırasında alınan hız çok daha fazla.
Evet sürtünme etken ancak bunlar düz bir levha değil sivri ve konik ve yanlamasına değil dikine ama açılı dalıyorlar. Birde bu meretler dönerek hızlanıyorlar.
Bu konularda en güvendiğim kişi olan Hakan Kılıç'a da danıştım ki adam bu füzeler vs. hakkında bizim harp okullarında vs. konferans veren bir kimsedir, oda size katılmıyor. İzni olmadan yazışmayı buraya atamam. Ancak konuşmamızı size özelden atabilirim merak ettiyseniz.
Sn Battlestar,
Özel den nasıl ulaşacağımı da söylerseniz , konuşmanızı okumak isterim.
Felix Baumgartner, Stratosfer’den atlama yapıyor. Hava yoğunluğunun neredeyse yok olduğu ortamda dünyaya doğru dikey olarak düşerken her saniye hızı neredeyse 9.8 metre artıyor.
İlk atlamasını 21800 metreden yapmış. Bu irtifadan anladığında 580km/saata ulaşıyor.
İkinci atlamasını 38969 metreden yapıyor ve 1357km/saat hıza ulaşıyor. (Ses hızından fazla)
Her İki atlamada da paraşütünü açmasa, dikey inmeye devam etse yere ulaştığında terminal Velocity kuralları dahilinde hızı 350-400 km/saat civarında olacaktır. Bu Newton fizik kuralları kanunudur. Aşağıdaki formülü hiç kimse yok sayamaz.
Terminal Hız = √2mg/pCA
m = düşen kitle ağırlığı kg olarak
g = 9.8 m/s2. (Yerçekimi ivmesi)
p = 1.21 kg/m3 (~hava Özgül ağırlığı)
C = düşen kitlenin sürtünme katsayısı
A = düşen kitlenin kesit alanı m2 cinsinden
Buna göre Baumgartner’i 85 kg kabul edersek;
Terminal hız = √2 x 85 x 9.8/1.21 x 0.70 x 0.18 = 104m/sn => ~ 380km/ saat yapar.
Atlayış irtifası 21700 m den de olsa 39000m den de olsa dikey olarak yere çarpış hızı değişmez. ~ 380km/saat tır.
Ağırlık artarsa ve sürtünme katsayısı düşerse bu hız çok artar. 2.5 tonluk Bora füzesi epeyi bir mach hızla çarpacaktır yere. Tam hesap yapabilmek için füzenin sürtünme katsayısını bilmek gerekir. Ben kasırga için bunu 0.05 olarak (aerodinamik bir kanadın verdiği düşük sürtünme katsayısı) olarak almıştıım.
Apogee de hız sıfırlanmaz. Füze apogee de maximum hızda olabilir. Genelde motor apogee den sonra çalışmadığı için hız düşmeye başlar. Sonra füze dalış yapar tekrar hız kazanır. Kalın hava katmanlarına gelincede hızı sürtünmeden ötürü düşer.
Füzeler dönerek hız kazanmaz. Dönerek aerodinamik geometrisini havaya karşı korur ve hedeften sapmayı azaltır. Ayrıca Hızının azalmasını minimize eder.
Tabii bunlar genel balistik füzeler için geçerlidir. Füze terminal safhaya kadar motor çalıştırabiliyorsa hipersonik hızla da hedefe vurabilir. (Khinzal ve İskander gibi - belki bizim Bora gibi?)