Ayiptir sorması A ülkesi B ülkesine silah satarken, atıyorum X seneden önce baskasina 2. El olarak satamazsin, ya da bizim iznimiz olmadan 40 sene bile geçse satamazsin diye madde koruyor mu?
Standardi var mi bu işin yoksa tamamen A ülkesi ile B ülkesi arasındaki müzakereyemi bakiyor?
Atıyorum olmaz ama Katardan F15 almaya kalksak ABD onayı mi lazım?
ABD'den aldığın ürün eğer FMS yani Yurtdışı Askeri Satışlar yöntemiyle alındıysa bir nevi kiralık gibi bir şey. Belli bir süre üzerindeki vidayı bile onay almadan, haber vermeden değiştiremesin.
Örneğin bizim F-16'lar FMS yöntemiyle alındığı için bu uçaklarda değişik yapabilmemiz için onay almamız gerekiyor.
Ama diğer ülkelerde bildiğim kadarıyla böyle bir yöntem yok. Genelde anlaşma yapan iki ülke arasındaki müzakerelere, anlaşmalara bakıyor. Satıcı buna göre bir madde eklemediyse değişiklik yapabilirsin. Eklediyse yapamazsın.
Ama şöyle düşün. Aldın 5 sene sonra sattın istediğin ülkeye. O ürünün sahibi ülke böyle bir madde koydurmadı ama sattığın ülkeyle ilişkisi kötü. Sana sonraki satışta ambargo uygular, mühimmat vermez, modernizasyon yaptırmaz vs.
Uçak almak çok ciddi bir mesele. Politik ilişkilerin önemli olduğu bir nokta. O nedenle madde olmasa bile sorun yaşamak istemeyen bir ülke aldığı uçağı artık miadı dolmamışsa kolay kolay satmaz. Satacağı ülke de mal sahibinin sorun yaşadığı bir ülke olmaması lazım.
Katar F-15'leri satamaz bize. Uçaklar birnevi ABD'nin malı ve Katar kiraladı gibi düşün. FMS yöntemiyle satış yapıyorlar.
F-15'leri aldık diyelim Katar'dan; ABD mühimmat vermedi, bakım onarım yedek parça sağlamadı ne olacak? Katar'a bundan sonra uçak satmazlar. Yaptırım yaparlar. Kimse kolay kolay bu işlere girmez.
Şöyle örnek vereyim: Biz Bulgaristan'a 10 yıl sonra KAAN sattık. Onlarda gitti bu uçakları Ermenistan'a ya da Yunanistan'a sattı. Türkiye ne yapar? Bulgaristan'a ambargo koyar. KAAN'ı alan ülkeye mühimmat, yedek parça vermez. Bakım onarım desteği sağlamaz. Uçağı yerde çürümeye terkeder alan ülke.
O nedenle özellikle ABD gibi bir ülkenin savaş uçağını başka bir ülkeye satmaya kimse cesaret edemez.
