uzun süredir aklımda olan bir soruydu. yanıt buldu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ATAK helikopterini sattırmıyorlar mı?
AgustaWestland’ın tasarladığı ve TAI ile Aselsan’ın geliştirdiği T129 hangi pazarlarda satış şansı bulabilir? Bu helikopter ihraç edilebilir mi? Pakistan neden AH-1z aldı?
ATAK helikopterini sattırmıyorlar mı?
Geçen hafta Kokpit.aero’nun gündeme getirdiği ‘Pakistan AH-1Z helikopteri alıyor’ haberi ciddi ses getirdi. ‘Dost ülke Pakistan neden T129’u değil de Amerikan AH-1Z’yi tercih etti’ sorularını çok aldık. Acaba TAI’nin Aselsan ile birlikte geliştirdiği ve AgustaWestland imalatı A129’u yepyeni bir platform haline getirdiği bu tasarımı hiçbir ülkeye satamayacak mıyız?
Bu soruların peşine düşünce şu yanıtlar ortaya çıktı. Gelin önce Pakistan’ın alımına bakalım, sonra da neler yapıp yapamayacağımıza…
PAKİSTAN ALDIĞI HELİKOPTERLERE PARA ÖDEYEBİLİYOR MU?
Pakistan büyük bir ülke. Ancak fakir. Bir yanda Afganistan diğer yanda yıllardır süren Hindistan ile sıkıntılı dönemler nedeniyle kısıtlı bütçesinin önemli bölümünü ordusuna ayırıyor. Öncelikle Pakistan bir şey alacağında ilk sorusu ‘Bunu nasıl bedava alabilirim’ oluyor.
Pakistan bir dönem Ürdün’den artık durumları çok iyi olmayan AH-1F Cobra’ları almıştı. Keza Rusya Mi-35 helikopterlerini ‘hibe’ etti. Aynı şekilde Çin ortak yaptıkları JF-17 projesinden yola çıkarak Z-10 tipi helikopteri hediye etti.
Son birkaç yıldır ABD-Pakistan ilişkileri biraz daha iyi. Pakistan ABD’den geçen yıl AH-1Z helikopteri talep etmişti. Toplam 15 adetlik helikopter ve ciddi sayıda AGM-114 II Hellfire füze paketinden oluşan anlaşma Pentagon tarafından 9 adete indirildi. Bu helikopter Yabancı Askeri Satış yani FMS olarak adlandırılan metotla Pakistan’a verilecek. Aslında bu bir askeri satış anlaşması. Ancak Pakistan'ın bu parayı ödeyip ödemeyeceği soru işareti. Uzmanlar FMS'in kontrat amaçlı olduğunu, Pakistan'ın bu anlaşmalar karşısında ABD ile savunma konusundaki iş birliğini geliştireceği ifade ediliyor.
NEDEN AH-1Z?
AH-1 helikopter serisi, kara havacılık birimleri arasında Vietnam’dan başlayıp günümüze gelen efsane bir taarruz helikopteri oldu. Bu helikopterin en yeni modeli AH-1Z. Ancak ilginçtir ABD bu helikopterlerde ciddi bir ihracat başarısı yakalayamadı. Deniz Piyadeleri için geliştirilen AH-1Z pazarı daha farklı modellere kaptırdı. ABD bu helikopterleri Pakistan’a vererek ihracata adım atmak istiyor. Pakistan’da AH-1 alt yapısı olduğundan işletme ve operasyon daha kolay olacak.
Performans olarak bakıldığında Pakistan hem hava sıcaklığının yüksek hem de dağlık bölümlerde çetin bir coğrafyaya sahip. Bu bölgede ne Mi-35 ne de Çinlilerin Z-10’u etkin. Dört pali, çift motoru ile AH-1Z diğer iki rakibine göre biraz daha iyi performansıyla dikkat çekiyor.
PAKİSTANLILAR NEDEN FARKLI MODELLERE GİDİYOR?
Pakistan’ın en çok sıkıntı yaşadığı komşuları Hindistan ve Afganistan. Olası bir savaşta Pakistan ambargolara boyun eğmemek için örneğin hava kuvvetlerinde F-16 da var Mirage uçakları da. Kendilerini Çin’le geliştirdikleri JF-17 de var Mig’ler de… Bu nedenle taarruz helikopteri için de farklı kaynaklara yönelebiliyorlar.
T129’UN PAKİSTAN ŞANSI OLABİLİR Mİ, YOKSA BU PAZAR KAPANDI MI?
Son AH-1Z alımı ile birlikte T129’un şansı kapanmış değil. Geçen yıl Pakistan ekibi 10 gün boyunca TAI’de T129’u inceledi. Test uçuşları, atışlar yaptı. Yüksek irtifa ve sıcak hava performansı incelendi. Pakistanlı pilotlar ve bakım ekipleri T129’un performansından memnun kaldı.
Ancak Pakistan için sorun para. Bu nasıl çözülecek? Türkiye’nin oluşturacağı bir finans paketi mi yoksa karşılıklı yapılacak bir iş birliği mi? Örneğin Türk Hava Kuvvetleri’nin T-41 yerine tek motoru bir uçak alınacak. Acaba bu çözüm Pakistan’ın MFI-17 Mushshak uçağı olabilir mi? Veya bu helikopterler karşılığı Pakistan Türkiye’ye ne satabilir? Bu soruların cevabını verecek olan askeri veya havacılık sanayi dışı birimler. İyi cevaplar sadece Pakistan pazarını değil diğer ülkeleri de açabilir.
T129’U MOTOR SORUNU NEDENİYLE SATAMIYOR MUYUZ?
Türkiye, ihtiyaçlar nedeniyle oturup bir tek motorlu veya basit bir genel maksat helikopteri yerine taarruz gibi çok zorlu pazara girdi. İhalesinde yıllar kaybedilmesine rağmen sonuçta elimizde T129 gibi önemli bir helikopter var. Bu helikopterin satış hakları da TAI’de.
Şimdi gelelim en önemli şehir efsanesine: ‘Bu helikopterin motoru Amerikan. Satacağımızda bize izin vermiyorlar’ Bu cümlenin yanlış olduğunu belirtmekte fayda var.
Evet, T129’un motoru Honeywell’in LHTEC CTS800-4A. Peki Türkiye X bir ülkeye T129 satışı yapacağında ne oluyor?
Bu işin yasal prosedürü şöyle:
Önce TAI’nin Savunma Sanayi Müsteşarlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay’dan X ülkeye T129 pazarlamak üzere görüşmelere başlamak için ön izin alması lazım. Bu alındıktan sonra pazarlıklar yapılıyor ve o ülke ile TAI bir satış anlaşması imzalıyor.
Sonra da bunu parçaları alacağınız diğer ülkelere örneğin motor için ABD’ye götürüyorsunuz. ABD’nin ilk baktığı konu bu ülkeye Birleşmiş Milletler kanalı ile bir ambargo uygulanıp uygulanmadığı. Yani bir Amerikan şirketi o ülkeye gidip mal satabiliyor mu? Bu sorunun cevabı evetse, yani bir ambargo yoksa siz sattığınız zaman o da motoru verme zorunda.
TAARRUZ HELİKOPTERİNİ KİMLER İSTİYOR
Taarruz helikopteri kritik bir silah. Dünyada savaşların önemli bölümü düşük yoğunluklu çatışmalarla yapılıyor. Bu nedene hem çok zengin ülkelerin hem de çok fakir ülkelerin almak istediği bir silah. Gelelim tekrar ambargoya… Örneğin Çin bizden T129 almak istese, motor konusunda sıkıntı yaşamamız yüksek olasılık. ABD Çin’e böyle bir güç vermek istemeyecektir.
Pakistan sorusunun cevabı ise açık. Bell’in AH-1Z sattığı yerde bu pazar TAI’ye de açıktır.
Ama Azerbaycan dersek? Karşımıza ‘dengeler’ sorununun gelmesi yüksek ihtimaldir. Azerbaycan Ordusu’nun fazla güçlenmemesi için bu satış onay alamayacaktır.
Çok soru sorduk ama gelelim ilk sorumuza tekrar… ATAK helikopterini bize sattırmıyorlar mı?
Bell gibi dünyaya taarruz helikopterini öğreten bir şirket AH-1Z’yi satmakta zorlanıyor. Avrupa’nın ortak geliştirdiği Tiger da ondan farklı değil. Çinlilerin Z-10 performansı örneğin Pakistan tarafından yetersiz bulundu. Rusların ise farklı konseptleri ve pazarları var… AH-64 Apache ise sahip olduğu ileri teknoloji nedeniyle ABD satarken ülkeleri seçiyor.
Sonuç olarak T129’un hala önemli bir pazar şansı var. Yüksek irtifadaki performansı rakiplerine göre çok iyi. Silahları özgün. Yani Türkiye bu helikopterleri silah ve kendi geliştirdiği avionik ile bir paket yaparak sunabiliyor. Ama Türkiye’nin çalışması gereken ciddi bir askeri kredi sistemi ve ‘karşılığında ne alınabilir’ sorusunun cevabı… Bu cevaplandığında sadece T129 değil yarın ANKA, Hürkuş, CİRİT veya MILGEM gibi projelerin de önü açılacak…
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
http://www.kokpit.aero/t129-neden-ihrac-edilemiyor
