Burada bakılacak parametreler belli.Efendim yanma odası sıcaklığı metalurjik kapasitemiz yetmiyor.İyide TB2 nin yanma odası durumu nedir?Hızı nedir?.Peki sahadaki etkisi nedir?Mübarek kök söktürüyorsa,200km gitse ne olur?800km gitse ne?Keza MİUS a görev tanımı verirken,biz 2000km mi gitmesini istiyoruz yoksa 1000km fazlasıyla yetermi?.Yada önce düşük hızlarda kapasitesini ölçüp,sonra yüksek hızlarda başka görev tanımı olan ayrı bir MİUS mu yapacağız?Yani en basitinden mesela ANADOLU LHD ye inecek MİUS için bize hangi hızda MİUS gereklidirki sorunsuz olsun.
Elmayla armudu karıştırmamak lazım. TB2’deki 4 zamanlı patlarlı benzinli/ya da tB3’deki dizel motor ile MIUS ve MMU’da kullanılacak gaztürbini esaslı jet itkili düşük by-pass türbofan motor aynı şey değil.
Gaz türbini esaslı jet motorunun teknik esaslarındaki sorunlardan ötürü, daha sanal ortamda bilgisayarda ve kağıt üstündeki MMU motorunda sıkıntı var. Mahmut Akşit, projelendirilen motorun daha büyük olduğunu ve de önce motorun belirlenip, ondan sonra uçağın yapımına soyunulması gerektiğini belirtmişti. Olay kaç km menzili olacak şeklinde basite indirgenemez.
Bu motor ya çalışır; ya da çalışmaz.
TEİ büyük bir başarı ile TS1400 motorunu yaptı. Çalıştırdı. Şimdi Gökbey’i uçurmasını bekliyoruz. Ancak bu motor, daha önceki paylaşımlarımda da belirttiğim gibi bir türbofan motora göre oldukça basit bir türboşaft motordu. Sıcak bölümlerde 1400 santigrat derecelere dayanacak türbin bıçakları olan bir motordu. F110 motoru ise 1510santigrat derecelere çıkan bir motor. 5inci nesil 35000lbf Sınıfı motorlarda 1700+ santigrat derecelerde türbin giriş ısısı mevcut. F22’nin, artık eski sayılabilecek motorunda türbin hava giriş ısısı 1649 santigrat derecedir. Bunların ötesinde yeni nesil stealth uçaklarda kullanılan motorlarda değişken by-pass lı motorlar kullanılmaya başlanıyor artık. F35’in üzerindeki f135 motorunun türbin giriş ısısı 1982 santigrat derece.
Durum böyle iken, burada tartışılan konu, MMU’nun özgün stealth motorunun sıhhatli bir şekilde zamanında yapılabilirliği. Tüm Savunma sanayiine gönül vermişler gibi bizlerde, ikinci bir Altay olayı ile karşılaşma korkusundan Altay benzetmesi yapıyoruz.
MIUS’ta kullanılacak motor da 6000lbf itkili ufak bir türbofan motor. Bunu dahi henüz yapamamış olmamızdan ötürü (en azından yapıldığı henüz açıklanmadı), Ukrayna Motor-Sich firmasından motor satın alınıyor. Bu firma çok daha eski Sovyet teknolojisi ile motor üretiyor. Ama komple motor üretebilme becerisi var. Biz daha üstün teknolojiye sahibiz ama henüz komple bir özgün türbofan motor yapabilmiş değiliz. MIUS, stealth bir uçak olacağı için, Motor Sich motorundan ziyade MIUS’a özgün TEi’nin imal ettiği stealth yapıda bir motor imal edilmesi gerekir. Prototip için Ukrayna motoru iş görebilir. Ama başkasının motoruyla gerdeğe girmek yanlış olur.
Bak hocam.Cidden elma ve armudu karıştırıyoruz.Burda mesele TEİ nin bu tür motorları üretip üretemeyeceği.Akşit şuan kesinlikle üretecek kapasiteye ulaştık ve üretiriz diyor.Ve adamın zamanında Hatırlayın PD170 içinde TS1400 içinde aynı söylemleri yapıyorduk,metalurjisinden tutunda yanma odasına kadar.Adamarın 40 yıllık birikimi ve yaptığı ürünler ortada.Karşılaştırmasınıda ALTAY motoru gibi hiç tecrübemiz olmayan hiçbir parçasını üretmediğimiz ve yeni başladığımız bir sistem üzerinden yapmamız yanlış.Yani mesela KALE nin KTJ 3500 ünde yaşadığı problemleri örnek olarak versek yine anlayacağım.Farkında olmayabiliriz ama bildiğiniz seramik üreten züccaciye firması füze motoru yaptı ya bu ülkede.KTJ1750 nin çıkış hızına bakın.
Hatta adamlar sıfırdan yaptıkları halde,normalden çok daha kısa sürede ve yaptıkları anda sorunsuz çalışır durumda yaptılar motorları.Adam tek tek sayıyor zaten bir motor üretmek için gerekli parametreleri.Projelendirmek,metalurjisini bilmek,motoru üretecek tesis.Üçüde mevcut diyor şuan.Üstüne çok uzun sürdüğü için stabil bir ortamda gerekir diyor.Bunlardan biri olmasa üretemezsiniz.TEİ ayrıca PW motorlarınında komple bakımını ve parça üretimini yapıyor.Burada daha düne kadar hikaye metalurji bilgisinden ziyade,yanma odası ve türbin kanatcıklarının üretim proseslerine sahip olmaktı.Tek kristal üretim teknolojisi gibi.Artık bu seviyeyede ulaşmış durumdayız.Bzideki korku,asıl olarak mesela 1900 derecelerde çalışabilecek bir yanma odası üretimi gerçekleştirebilirmiyiz durumu.Çünkü 35000lbf güç üretebilecek motor elde etmek istiyorsak böyle bir kapasitemiz olmalı diyoruzda,Bunu üretebilecek firmanın başındaki CEO,artık bu teknolojiye sahibiz ve üretebiliriz diyor.Şimdi TEİ ye hakim bu CEO nun üretebiliriz dediği ve önceden üretebiliriz deyipte yaptığı ürünler ortadayken,bize bunu üretemeyeceğini düşündüren fikir nereden geliyor.
Ayrıca yanılma olasılığınızın olduğu bir başka durum daha var üstadım.Sizin bahsettiğiniz yanma odası metalurji gereksinimindeki farklılıklar en fazla 1200 dereceye kadar bir yanma gerekiyorsa söz konusu.1200 derece sıcaklığa kadar kullanabildiğiniz bileşenlerle,bu sıcaklıktan sonra kullanabildiğiniz bileşenler farklı.1400 derecede helikopter motorunda kullandığınız metalurjiyle 1900 derecede kullandığınız metalurjide,süperalaşım bileşenlerinden çok,Hava soğutma verimliliği ve termal bariyer kaplamadaki becerileriniz giriyor işin içine.Yanma odası aerodinamiği,hava ve yakıt karışma oranı ve irtifaya göre bunun ayarlanma parametreleri asıl sıkıntı çıkaracak hususlar.Kısacası tecrübe gerekiyor.Ama halihazırda benzer projelerde ve parça üretim sisteminde çalıştıysanız zaten neyin ne olduğuna az çok vakıfsınız demektir.
Başka bir örneklemde mesela MMU gövde tasarımı.TUSAS çok rahat F16 nın birebir benzeri bir uçağı üretebilecekken,MMU da buna yakın bir beceri gösteremeyeceği için BAE den destek alıyor.Çünkü BAE bu tecrübeye sahip.Uçacak uçağın karakteristiğinden,malzeme dayanımına,iskelet yapısı aerodinamiğine kadar çeşitli kompanentlerde yüzlerce uçak üretim tecrübesi ve kataloğuna sahip bir firmadan doğrulama almak işlemleri kısaltıyor çünkü.TUSAS de eninde sonunda yapar ama 3 sene yerine 10 senede.Fakat TEİ nin tecrübesi öyle değil işte.
Üstelik madem TS1400 MOTORU türbofan motora göre oldukça basit bir türboşaft motordu niye dünyada 7-8 ülke üretebilecek kapasitede.ÇİN bile lisans altı üretim yapıyor.Yada Hindistan da durum nedir.?motor üretmek için gerekli parametreler.Projelendirmek,metalurjisini bilmek,motoru üretecek tesis,tecrübeli personel,yeterli ve devamlılığı olan kaynak,müşteri ve üretimde sürekliliği sağlama.Üstüne çok uzun sürdüğü için stabil bir ortamda gerekir.Bunlardan biri olmasa üretemezsiniz.Yada üretmeye değmeyeceğinden vazgeçersiniz.Üretemeyen ülkelerde bunlardan biri eksik kaldığından üretemiyor.
Zaten kimsenin helikopter motoru 1400 derece,yada turboşaft motor başka bu başka gibi örneklemlerle bir sıkıntısı yok.Bende bahsederken,bu firmanın zamanında bu ürünleri çıkaracağım dediğinde söylenenlerle,şimdi MMU motorunu yaparız dediğindeki söylenenlerin aynı olduğunu betimlemek ayrıca bir ürünü yaparız dediğinde yaptığını örneklemek için kullanmak istemiştim yaptığım paylaşımı.
TEİ bir tümosan yada Figes değil.Hele BMC hiç değil.TRMOTOR un proje kısmındaki paylaşımdada neredeyse çıkacak motorun F110 benzeri olduğunuda görürsünüz.Kısacası,Yapılan ürünler ortada.Yapacağız diyen yetkin kişilerin paylaşımları ortada,çıkacak ürün için yapılan paylaşımlarda ortada.Zaten tüm yetkili ağızlarda yapılmasının çok zor olduğu için dünyada 3-5 ülke yapabiliyor ve bizde yapabilecek durumdayız derken,ısrarla yapabilmek için yabancı ortaklığa ihtiyacımız var yoksa yapmak hayal düşüncesinin kaynağını sorguluyorum sadece.
