İsrail'deki motorların kaybı Çin'le alakalı mıdır bilemem ama İsrail'in Çin'le ilişkisini anlatan bir yazıyı paylaşmak isterim...
İsrail ve Çin
İsrail dünyanın bir ucunda; Çin ise diğer ucunda yer alıyor.
Aralarında ne etnik, ne dinî, ne kültürel, ne tarihî, ne de başka türlü bir derin yakınlık var. Ancak buna rağmen iki ülke son derece yakın ve güçlü ilişkilere sahipler. Üstelik bu ilişkiler giderek daha da gelişiyor. Nitekim, bu çerçevede İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak bugünlerde başkent Beijing'i resmen ziyaret ediyor, ilişkileri daha da geliştirmeye çalışıyor. Barak'ın ofisinden yapılan açıklamaya göre, kendisi Çin Savunma Bakanı Lian Guangli ve diğer üst düzey yetkililerle görüşecek, bunlarla bölgesel gelişmeleri, İran tehdidini, barış sürecini ve terörizm konularını ele alacak. Bu konulara ek olarak taraflar şüphesiz aralarındaki mevcut gizli ve bilinmesini istemedikleri 'stratejik konuları' da değerlendirecekler.
Barak'ın savunma bakanı olarak ziyareti, şüphesiz ikili ilişkilerin en çok ve ağırlıklı olarak askerî ve güvenlik alanlarında olduğunu bir kere daha açıkça hatırlatıyor. Esasen, iki ülke 1980'lerden bu yana (hatta bazı kaynaklara göre 1970'lerden bu yana) bu tür önemli ve kapsamlı ilişkilere sahipler. İsrail ile Çin arasındaki diplomatik ilişkiler 1992 yılında tesis edilmiş olsa da bu iki ülke bundan önce de gizli ilişkiler yürütüyorlardı. Nitekim, bu çerçevede 1980'lerden başlayarak iki ülke önce akademik, sonra ekonomik, bilimsel ve askerî alanlarda temaslara başlamışlar, zaman içinde bu alanlarda belli bir noktaya ulaşmışlardı.
1990'lara gelindiğinde ilk önce zamanın İsrail Savunma Bakanı Moşe Arens 1991 yılında Çin'i ziyaret etmiş, bu ziyaretle iki ülke arasındaki askerî-güvenlik ilişkilerinin temeli atılmıştı. Bu ziyareti, zamanın Dışişleri Bakanı David Levi'nin dört günlük önemli ziyareti takip etmişti. Bu ve başka ziyaretler sonucunda ikili gelişmeler ivme kazanmış, çeşitlenmiş ve bugünkü önemli noktaya ulaşmıştı. Buna örnek vermek gerekirse, 1990'larda sadece 30 milyon dolar olan ikili ticaret hacminin 2005'e gelindiğinde 3 milyar dolara, 2008'de 5 milyar dolara ulaştığı, 2010'da 10 milyar dolara ulaştığı söylenebilir. Çin tarafında bu ticaret İsrail'in güneş enerjisi, robot, sulama inşaat, tarım ve sulama teknoloji ve ürünlerini; İsrail tarafında ise çeşitli mamul Çin mallarını kapsıyor.
Askerî alanda ise çeşitli kaynaklar, 1990'lara kadar olan dönemde İsrail'in Çin'e en az 4-5 milyar dolarlık askerî malzeme ve teknoloji sattığına, bugün de bu durumun artarak devam ettiğine, bunun sonucunda İsrail'in Rusya'dan sonra Çin'in en büyük ikinci askerî tedarikçisi konumuna yükseldiğine işaret ediyorlar. Çin'in bu bağlamda Batı'dan temin edemediği askerî malzeme ve teknolojileri İsrail sayesinde elde ettiği, hatta bu satışlar dolayısıyla zaman zaman en yakın müttefiki Amerika ile karşı karşıya geldiği de söylenebilir. Mesela Falcon erken uyarı uçağı. İsrail, Amerikan baskısı sonucu 2000 yılında bu uçağı Çin'e satmaktan vazgeçmişti.
İsrail, Çin bakımından bu anlattığımız sebeplerle asla ihmal edilmeyecek kadar önemli bir ülke. Nitekim bu yüzden Barak Çin'i ziyaret ediyor. Çinli yetkililer de bazen basına yansıyan, bazen da yansımayan vesilelerle İsrail'e gidip geliyorlar. Buna en son örnek, iki hafta kadar önce İsrail'e önemli bir ziyaret yapan Çin Donanma Komutanı Amiral Vu Şengli'ydi. Amiral ziyaretinde İsrailli mevkidaşı Amiral Eliezer Marom ve diğerleriyle önemli görüşmeler yapmıştı. Geçen yıl bu zamanlarda Tümgeneral Yair Golan başkanlığındaki bir İsrail askerî heyeti de bir süre Çin'de bulunmuştu. Geçen yıl bir ara İsrail askerî istihbarat şefi Tümgeneral Amos Yadlin de Beijing'de önemli temaslar yapmıştı.
Bu temasların, ziyaretlerin ve görüşmelerin sonuçlarını bilmiyoruz elbette. Ancak ziyaret edenlere, görüşenlere bakarak önemli olduklarını tahmin ediyoruz. Barak'ın ziyaretinin sonuçlarını da aynı şekilde bilmeyeceğiz. Ancak, Barak'ın askerî ve güvenlik konularının yanı sıra önümüzdeki eylülde BM'de gündeme gelecek olan bağımsız Filistin devleti konusunda şimdiden Çin'in İsrail lehine desteğini konuşacağını kuvvetle tahmin ediyoruz. Esasen İsrail bu konuda sadece Çin değil, diğer önemli ve güçlü ülkelerle şimdiden çok yönlü temaslara başlamış bulunuyor. Bunu medyaya sızan İsrail dışişleri yazışmalarından öğrenmiş bulunuyoruz. BM Güvenlik Konseyi'nde veto hakkına sahip Çin bu bakımdan da İsrail için çok önemli ve vazgeçilmez bir ülke. İsrail-Çin ilişkileri dünya siyaseti bakımından mutlaka izlenmesi gereken ilişkiler velhasıl...
http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazarno=1033
