Türk Havacılık ve Uzay Sanayi TAI, son yıllarda ağırlığını özgün tasarımlara verdi. İnsansız uçak Anka, taarruz helikopteri T-129, Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından kullanılmaya başlandı. Sırada eğitim uçağı Hürkuş var.
İlk uçuşunu iki yıl önce yapan uçak, testlerinin önemli bölümü geride kaldı. Hedef, yılsonuna kadar Avrupa Havacılık Otoritesi EASA’dan sertifika alınması.
Eğer bu gerçekleştirilirse, ilk defa Türkiye’de imal edilen bir uçak EASA sürecini tamamlamış olacak. Arkasından geliştirilen özgün helikopter projesi de bu izden devam edecek. EASA sertifikası almış bir hava aracı geliştirme kabiliyeti, TAI’nin gelecekteki projelerinin daha iyi yürümesini sağlayacak.
Sonrasında ise tasarımın askeri eğitim modeli geliştirilecek. Hürkuş B olarak adlandırılan uçak, Türk Hava Kuvvetleri’ne teslimatı 2018’den itibaren teslim edilecek. TAI ile SSM arasındaki anlaşma, 15 kesin siparişi içeriyor.
UÇUŞ TEST BÖLÜMÜNÜN BİR GÜNÜ
Kokpit.aero olarak Hürkuş’un 184’üncü uçuş testine katılıyoruz (*1). TAI’nin test uçuş operasyonunun bulunduğu bölümdeyiz. Hürkuş’un bugüne kadar iki test uçağı toplam 205 saat uçtu.
Testi, birçoğumuzun SoloTürk’ün kurucusu olarak tanıdığı Murat Keleş yapacak. Tecrübeli pilot, üç yıldır TAI’de. Hürkuş’un ilk uçuşunu yapan Murat Özpala yani iki Murat, test uçuşlarına dönüşümlü olarak çıkıyor.
Her uçuş öncesinde ve sonrasında test mühendisleri ve pilot bir araya geliyor. Çalışma sahası, test yüksekliği ve diğer detaylar belirleniyor. Yapılacak hareketler tartışılıyor. Bugün uçağın kumanda yüzeyleri test edilecek. Toplantının ardından Murat Keleş, uçuş teçhizatını giyiyor ve kaskını alıyor.
Test pilotlarının giyinme bölümünde farklı kasklar dikkat çekiyor. Murat Keleş’in yeni boyattığı kasktan biri ‘dumy’ olarak adlandırılan, otomobillerin çarpma testlerinde kullanılan mankenlerden esinlenmiş. Portakal renkte boyaması ve kenarlarında ölçüm için işaretleri dikkat çekiyor. Murat Keleş uzun yıllardır kullandığı SoloTürk kaskını da yanından ayırmıyor.
Murat Özpala’nın kırmızı tasarımlı kaskı adeta uçakla bütünleşmiş durumda. Kaskın arkasında ise bilgiler yer alıyor.
Test, iki numaralı, TC-VCI tescilli Hürkuş uçağı ile gerçekleştirilecek. Henüz boyanmayan uçağın üzerindeki tüm kapaklar açık. Denemeler sürdüğü için uçağa her gün bir şeyler ekleniyor veya çıkartılıyor. Amaç; en iyiyi bulabilmek. İşte bu eklerden biri de winglet olarak adlandırılan kıvrık kanat uçları.
Murat Keleş, Hürkuş’un dış kontrolünü yapılıyor. Gövde ve kanatlar üzerinde tam 1200 noktayı kontrol eden uçuş bilgi kayıt sistemi var.
1600 beygir gücündeki PT6 motoru çalışıyor. Ardından da Hürkuş taksi yaparak kalkış için Akıncı Üssü’nün pistine ilerliyor…
TELEMETRİ MERKEZİ
Biz de telemetri merkezine geçiyoruz. Burası uçağın motorundan gövde sistemlerine, kumandalarından kokpitin verilerine kadar tüm sistemi kontrol eden, Hürkuş’un yerdeki sinir merkezi. Masada oturan mühendisler, sorumlu oldukları bölgedeki noktaları dikkatle izliyor. Herhangi bir sorun yaşandığında test pilotuyla temasa geçiyor.
Kalkıştan sonra Hürkuş 12 bin feet yani yaklaşık 4 bin metreye çıkıyor. Saatteki hızı ise 545 kilometre… Ankara’nın ilçesi Polatlı yakınlarında günün sortisindeki testler birer birer yapılıyor.
Mühendislik ekibi uçağı dikkatle takip ederken, kuyruğa yerleştirilen kamera, testi kayıt altına alıyor. Uçağa binen yük, kumandalara etkisi gibi faktörler dikkatle takip ediliyor.
Bu test uçuşu yaklaşık bir saat beş dakika sürüyor. Ardından alçalan uçak, TAI tesislerinin bulunduğu Akıncı Üssüne iniyor. Test ekibiyle birlikte Uçak Grup Başkanı Özcan Ertem, Test Pilotu Murat Özpala ve Uçuş Test Telemetri ve Veri Değerlendirme Şefi Serdar Cora Murat Keleş’i karşılıyor…
NEDEN WINGLET TAKILDI?
Hürkuş, ilk uçuşunu winglet yani kıvrık kanat uçsuz yapmıştı. Sonrasında, iki prototipe de winglet eklendi. Uçak Grup Başkanı Özcan Ertem, wingleti şöyle anlatıyor:
“Uçak üzerinde farklı tasarımlar deniyoruz. Biri de winglet. İki prototipe de winglet taktık. Biliyorsunuz, winglet sivil uçaklarda menzili uzatıyor, yakıt sarfiyatını azaltıyor. Amacımız eğitim modelinde uçağın anormal durumdan çıkışını öğrenci pilotlar için kolaylaştırmak. Performans verilerine göre buna devam edeceğiz veya iptal edeceğiz”
Önümüzdeki günler Hürkuş için hareketli geçecek. Uçak, kuyruğuna takılacak paraşüt ile spin yani anormal durum testlerine başlayacak. Tüm hava araçları için yapılan bu testlerde uçağa gerekirse acil durumlarda kullanılmak için paraşüt takılacak.
Murat Özpala ise bu uçuşların çok kritik olacağına dikkat çekiyor:
“Uçağın sertifikasyon aşamasında en önemli ve en tehlikeli testlerden biri de spin. Bunu için özel bir aparat tasarlandı. Önümüzdeki günlerde uçağa takılacak. Hürkuş’la anormal duruma gireceğiz. Uçak kaç knot süratte yıkılıyor, hangi açıyla spine giriyor gibi bir çok parametre ölçülecek. Sonuçları EASA ile paylaşacağız. Paraşütün kuyruğa konulma nedeni ise acil durumda kullanılarak uçağın stabil hale getirilmesi”
Tüm hava araçları hizmetteki risklerin en aza indirilmesi için zorlu testlerden geçer. Limitler zorlanır. Test pilotları bazen hayatlarını tehlikeye atar. Bunun tek amacı vardır. O da risklerin önceden görülmesidir. Alınacak önlemler, uçağın veya helikopter uzun yıllar emniyetle uçmasını sağlayacaktır…
http://kokpit.aero/hurkus-ucus-testleri