Üstelik madem TS1400 MOTORU türbofan motora göre oldukça basit bir türboşaft motordu niye dünyada 7-8 ülke üretebilecek kapasitede.ÇİN bile lisans altı üretim yapıyor.Yada Hindistan da durum nedir.?
Hindistan ilk türboşaft motorunu 2018’de ateşledi. 1200HP bir motor yapıyor. Şu amda seri üretimde bu motor. Adamların 5-6000 adet helikoptere ihtiyaçları varmış.
Hindistan’ın aynı zamanda Kaveri adında bir art yanıcılı türbofan motor projesi var. Bu projede bazı zorlukları hala aşamadılar. Snecma’dan yardım alıyorlar diye biliyorum.
Çin’in Z10 helikopterinin motoru 2400Hp gücünde kendi yapımları. Aslında WZ9 ve WZ10 koduyla 1300HP ve 2400HP iki türboşaft motoru var.
Türboşaft motor piyasasının ana üreticileri : Batı’da P&W, GE, Safran, RR, Textron Lycoming. Doğuda da Rusya ve Ukrayna.
Ayrıca Çekya da PBS , İtalya’da Konner (küçük ebatlı), Avusturya’da Jakadofsky türboşaft motor yapıyorlar.
Ayrıca yanılma olasılığınızın olduğu bir başka durum daha var üstadım.Sizin bahsettiğiniz yanma odası metalurji gereksinimindeki farklılıklar en fazla 1200 dereceye kadar bir yanma gerekiyorsa söz konusu.1200 derece sıcaklığa kadar kullanabildiğiniz bileşenlerle,bu sıcaklıktan sonra kullanabildiğiniz bileşenler farklı.1400 derecede helikopter motorunda kullandığınız metalurjiyle 1900 derecede kullandığınız metalurjide,süperalaşım bileşenlerinden çok,Hava soğutma verimliliği ve termal bariyer kaplamadaki becerileriniz giriyor işin içine.Yanma odası aerodinamiği,hava ve yakıt karışma oranı ve irtifaya göre bunun ayarlanma parametreleri asıl sıkıntı çıkaracak hususlar.Kısacası tecrübe gerekiyor.
Hayır, ben metalürjiden öte ve yanma odasından öte asıl türbin hava giriş ısısını konuşuyorum. Motorun Türbin kademesinde tek kristal (ya da Rus ve Ukraynalıların sisteminde “directionally solidified” yani yönlü katılaştırılmış döküm) bıçaklar var. Bu bıçakların üzerindeki soğutma kanal geometrisi ve bunların üzerindeki seramik kaplamaların kalitesi ile oynayarak çok yüksek ısılara dayanabilecek türbin kanatları olan motor yapmak mümkün. Çin ve Rusya bunu tam beceremediğinden debelenip duruyor.
Motor çapı büyüdükçe bu bıçaklarda büyüyor ve Rus/Ukrayna sistemindeki bıçaklardaki kristalize katmanlar birbiri üzerinde kayarak deforme oluyorlar. Tek kristalde bu oluşmuyor. Ama onunda bir sınırı var. Bıçak yüksek ısı ve stres altında kopuyor. Motora zarar veriyor.
Mahmut Akşit, ben bu sorunları 35000lbf’lik motor için aştım diyor. Ama adama, al kardeşim yap o zaman şu motoru diyen yok.
Tabii, S Akşit, bu motoru 14 senede yaparım diyordu. Olsun yapsın kardeşim. Bize kendi yaptığımız motorda lazım.
RR ile ortaklık olursa, bu motor, çok daha çabuk ortaya çıkacaktır. Ama bizim kendi proğramımız da yürümeli. Bir Türbofan motor yapabilmek için gerekli altyapının hazır olması, alt üstlenicilerin belli bir standartta ulaşmış olması gerekir. Bu yapı oluştuktan sonra Türbofan ortaya çıkar.
Yalnız şunu da unutmamak lazım;
GE’nin F110GE129EFE motorunu yapabilecek evsafta TEİ. Bu motorun parçalarını da üretiyor. Bu motor testlerde 34-35000lbf itkiye ulaşmış durumda.