TF6000 ve TF35000 motorlarıyla ve modern turbofan teknolojisi ile ilgili bazı teknik bilgileri aşağıya geçiyorum. İlgilenen üyeler için bilgi dağarcığımızı genişletmesi amacıyla.
2004 yılında GE ve P&W biraraya gelip 4üncü nesil bir nikel süper alaşımdan yapılmış tek kristal bıçak üretmişler. Sonuçları çok iyi çıkmış. GE firması, F110-129 motorunda bu nesil bıçakları başarıyla kullanmış. Şu anda üretilen F110’larda bu bıçakların kullanılıp kullanılmadığı kesin değil. Ama olabilir de.
Japon IHI firması ürettiği FX9 motorunda 5inci nesil türbin bıçakları kullanmış.
Genelde yüksek maliyetleri nedeniyle 5 ve 6ncı nesil kristal bıçaklar kullanılmıyor. Hatta 4üncü nesil bıçakların dahi seri üretimde kullanıldığı kesin değil.
TEİ, 1280 santigrata dayanıklı ikinci nesil CMSX4 süper alaşımını ve 1310 santigrata dayanıklı 3üncü nesil CMSX10 süper alaşımını başarıyla üretmiş durumda. Şimdide 1335 santigrata dayanıklı 4üncü nesil üzerinde çalışıyor.
Türbin giriş ısısı 1510 derece olan F110 motorunun bıçakları, 1335 dereceye dayanıklı ise nasıl çalışıyor?
Bu bıçakların içlerine hava dolaşım kanalları açılıyor. 500-600 derecedeki “soğuk” hava basılıyor ve bıçakların ısısı aşağıda tutuluyor. Bu da yetmiyor; bıçakların yüzeyi yüksek ısıya dayanıklı seramik malzeme ile kaplanıyor.
Bu şekilde bıçaklar 1510 derece ısılara dayanıyorlar.
Bu bıçakların en büyük düşmanı Creep denilen kümülatif yapısal bozulma.
Bıçaklar tek kristal olarak döküldüklerinde içlerinde kabarcıklar oluşuyor. Bunlar, Creep olayının ana nedeni. Bunları ortadan kaldırmak için Hot-Isostatic-Press denilen ve yüksek basınçlı sıcak Argon gazı kullanan 10bin-20bin tonluk özel presler kullanılır. Bu preslerle kabarcıklar yok edilir.
Şu anda bu preslerden var bizde. Ama çok yavaş bir proses olduğundan bize daha fazla pres lazım. TEİ, bizim sanayicilerimize devlet teşviki ile bu işe soyunmalarını salık veriyor. Bu pres sistemi dökülmüş metal parçanın ebadını ve şeklini değiştirmediğinden titanyum kompresör fanlarında da gerekiyor. Bilinen (Hot-Press) sıcak press sisteminden farklı bu presler.
Sn Akşit, tüm bileşenleri neredeyse tamamlanmış olan TF6000’in çok yakında sesini duyabileceğimizi söylüyor. Zaman açısından geçen haftaki son söyleşisinde “çok yakında” ve “ bir kaç ay içerisinde” lafını kullandı.
Anket